Twee bestuurlijke vernieuwingsvoorstellen
Twee bestuurlijke vernieuwingsvoorstellen.
Wat moet er veranderen in bestuurlijk Nederland? Een paar dingen springen in het oog, maar de realiteit geeft aan dat er weinig kans is dat er iets verandert.
Het kabinet Balkenende IV legde in 2008 een conclusie van het Burgerforum Kiesstelsel, om de kiezer meer te betrekken bij de 2e Kamerverkiezingen, naast zich neer. Ook het rapport van februari 2020 van de commissie Remkes (o.a. een bindende referendumvorm) is een zachte dood gestorven. Dat geeft de burger dus weinig moed om enige verandering te verwachten.
Toch kan ik het niet laten om twee zaken naar voren te brengen, te weten enerzijds de organisatie van Nederland en anderzijds het kiezen van de Tweede Kamer tot en met het komen tot een nieuwe regering.
In ons kleine kikkerlandje lijkt de versnippering tot beleid verheven. We hebben 12 provincies, 30 energieregio’s, 25 veiligheidsregio’s en 21 waterschappen. En dat naast meer dan 340 gemeenten en 10 politieregio’s. En dat is nog niet eens het complete plaatje.
Heel voorzichtig geformuleerd: zou het beter zijn om die indelingen parallel te laten lopen, zodat de verbinding van gemeenten naar provincies veel helderder en overzichtelijker is geregeld? Het voorkomt allerlei verschillende overlappende bevoegdheden en de herkenbaarheid van elke organisatie wordt vergroot. Dat kan ook betekenen dat de provincies en de daaraan gekoppelde regionale organisaties veel beter kunnen functioneren en dat de kiezers van de Provinciale Staten beter weten waar het in hun provincie om gaat. Een districtenstelsel (zoals in het Verenigd Koninkrijk) op grond van de provincie-indeling kan die verbinding groter maken. Die weg kan geleidelijk worden ingeslagen met – redenerend vanuit 12 provincies – een gelijk aantal energie- en veiligheidsregio’s, en waterschappen, eventueel in een overgangsfase ondersteund door tijdelijke subregio’s.
Dan de verkiezingen. Van de 89 geregistreerde partijen hadden 37 partijen de papieren op tijd in orde om te mogen deelnemen aan de Tweede Kamerverkiezing van volgende week. Een record! Het lijkt erop dat bijna elke ontevreden Nederlander een eigen partij moet hebben. En we weten dat het zo niet werkbaar is. Straks hebben we een 16-partijencoalitie (in plaats van de huidige vier nu).
Een kiesdrempelverhoging is dus van belang, mede omdat al die partijen die maar een klein groepje burgers bedienen, ook door andere partijen vertegenwoordigd kunnen worden.
De huidige kiesdrempel is 0,67% van het aantal stemmen. In Duitsland is dat bijvoorbeeld 5%, maar ook andere landen zitten vaak hoger dan Nederland.
Resultaat is dan minder versnippering, minder ruimteverdeling in het Tweede Kamergebouw, minder spreektijdverdelingen en ga zo maar door.
En schaf dan direct die stompzinnige lijstduwers af. Die willen toch niet in de Tweede Kamer dus weg ermee. Dan kan tevens het aantal voorkeurstemmen bepalend zijn of iemand – ook als die laag op de kandidatenlijst staat – in de kamer komt. Als zo iemand dan uit de fractie stapt, mag die blijven zitten. Niet met voorkeurstemmen in de kamer gekomen betekent dan zetel inleveren aan de partij waar je uittreedt.
Maar dat is nog niet alles. Partijen die een regering mogen vormen proberen telkenmale een nieuw Olympisch record te breken over hoe lang ze daar over doen. Stoppen! Eerst de grootste partij de kans geven, maar beperkt in de duur, bijvoorbeeld één maand (voorzichtig beginnen). Niet gelukt, dan de één na grootste partij en zo verder. Is er na 6 maanden nog geen nieuwe regering gevormd, dan komen er nieuwe verkiezingen. De snellere bestuurbaarheid van Nederland na de verkiezingen dient voorop te staan. Hoe partijen het in die regeringsvorming doen, heeft dan ook invloed op die volgende verkiezingen. De strijd vooraf zal mogelijk ook minder worden en partijen zullen in de voorfase kijken wie met wie kan samenwerken na de verkiezingen.
Naast het versnellen van de regeringsvorming, heeft dit mogelijk ook tot gevolg dat geen compleet dichtgetimmerde regeerakkoorden worden gesmeed en keert er iets meer van het oorspronkelijk dualistische karakter terug. Dat betekent dat de regering meer bestuurt en de kamer meer controleert op eigen inzicht en verantwoordelijkheid (zonder last of ruggespraak).
Mogelijk brengen beide voorstellen de burger dichterbij de politiek. En dat is iets wat alle politieke partijen prediken, maar niet doen.
auteur: Guus